کلاژن فراوان ترین پروتئین در بدن انسان است. این پروتئین برای ایجاد استحکام بافتی، ساختار داربستی شکلی را تشکیل میدهد. کلاژن و ساختار داربستی شکل آن در ماهیچه، پوست، تاندون و سایر بافت های همبند بدن وجود دارد.
در صورت آسیب دیدن این ساختار داربستی مشکلاتی مرتبط با سلامتی فرد به وجود می آید که بعضی از آنها می تواند بسیار جدی باشند. کلاژن نامحلول در آب است این پروتئین به رشته ای بسیار قوی و محکم است و خاصیت انعطاف پذیری زیادی دارد. به عنوان یک ساختار پشتیبان برای اتصال سلول ها به هم عمل میکند. به عنوان مثال به پوست قابلیت و قدرت ارتجاعی میدهد. انواع بسیار زیادی از کلاژن در بدن ما وجود دارد که مقدار زیادی از این کلاژن ها از نوع ۱ و۲ و ۳ هستند. انواع مختلف کلاژن ها عملکرد متفاوت و مخصوص به خود را دارند. کلاژن توسط سلول های مختلفی تولید و ترشح می شود اما انجام این وظیفه عمدتاً بر عهده سلول های بافت همبند است.
سلول ها بعد از تولید کلاژن این پروتئین رشته ای را به بیرون ترشح می کنند و کلاژن وارد یک شبکه پیچیده از پروتئین ها میشود که ماتریکس خارج سلولی نام دارد و این ماتریکس خارج سلولی ویژگی های فیزیکی بافت های بدن را تعیین می کند. در پوست انسان تولید و ترشح کلاژن را غالباً سلولهای فیبروبلاستها انجام میدهند. خود این کلاژن ها سبب تشکیل یک شبکه فیبری می شوند که سلول های فیبروبلاست در آنها می توانند رشد کنند. با افزایش سن ,بدن کلاژن کمتر تولید می کند مثلاً در در سن ۶۰ سالگی و بالاتر ساخت کلاژن در بدن به مقدار قابل توجهی کاهش می یابد. در زنان نیز پس از یائسگی تولید کلاژن بسیار کم می شود.
کاهش تولید کلاژن باعث می شود یکپارچگی ساختاری بافت های بدن کم شود و به عنوان مثال در سطح پوست چین و چروک ایجاد شود یا غضروف های مفصلی ضعیف تر شود.
کلاژن قابلیت جذب دارد، به این شکل که میتوان آن را تجزیه و جذب بدن کرد و در بدن دوباره تبدیل به کلاژن بشود. به خاطر داشته باشیم گاهی در مواد آرایشی بهداشتی یا سلیکون ها از کلاژن حیوانی مثل گاو استفاده می شود که در این صورت برای جلوگیری از عوارض احتمالی حتما باید یک تست حساسیت نسبت این منابع کلاژنی انجام داد. تولید دوباره کلاژن سبب بهبود علائم یا درمان بسیاری از بیماری ها می شود به عنوان مثال می توان برای از بین بردن خطوط چین و چروک سطح پوست از آن استفاده کرد یا برای از بین بردن استریا میتوان از آن کمک گرفت.
کلاژن علاوه بر تاثیرات مثبت پوستی در پانسمان زخم ها نیز بسیار مفید هستند به عنوان مثال:
به خاطر داشته باشیم که پانسمان کلاژن حیوانی در سوختگی های درجه سه توصیه نمیشود.
از داروها و درمان های مبتنی بر کلاژن در بازسازی پوست و چین و چروک-های پوست استفاده بسیار زیادی می شود. این نوع درمان می تواند سبب کاهش علایم آرتروز هم بشود (یک بررسی در سال 2006 نشان داد که استفاده از درمان ها و مواد غذایی حاوی کلاژن به کنترل درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک می کند). از این مواد در دندان پزشکی نیز اسفتاده قابل توجهی می شود به گونه ای به دندان فرصت مناسب برای بازسازی می دهد.
خیلی از محصولات آرایشی بهداشتی ادعا می کنند که محصولاتشان حاوی کلاژن است و به بالا رفتن سطح کلاژن در بدن کمک می کنند اما با توجه به اینکه کلاژن پروتئین بسیار بزرگی است امکان جذب آن از طریق پوست وجود ندارد و احتمالا فواید این محصولات به سبب خاصیت مرطوب کنند گی آنها می باشد.
بالا رفتن سن به طور کلی باعث می شود که تولید کلاژن در بدن روند کاهشی داشته باشد. با مراقب، ورزش، تغذیه صحیح و دارودرمانی امکان کند شدن این روند وجود دارد اما راهی برای جلوگیری از آن هنوزپیدا نشده.
نویسنده : دکتر میلاد فریدونی