آشنایی با لایه های پوست

برای اینکه پوست را بشناسیم و بدانیم که چه مواردی باعث آسیب به آن می‌شود بهترین راه آن شناخت لایه های پوست و شناخت عملکرد هریک از این لایه های پوست است.

در ادامه این مقاله مقداری به شناخت آناتومی پوست ، عملکرد و موارد آسیب‌زا به لایه ‌های پوست می‌پردازیم.

• پوست
• لایه های پوستی
• اپی درم
• درم
• هایپودرم
• آناتومی پوست
• ضخامت پوست
• آشنایی با ضمائم پوستی

 

همانطور که در تصویر مشاهده می­کنید پوست از چند لایه تشکیل شده که هرکدام شامل زیرلایه­های خود با کارکرد مخصوص به خود است.

آشنایی با پوست:

بخش پوششی و محافظتی بدن است که علاوه بر اینکه بر ظاهر ما تاثیر بسیار قابل توجهی دارد نشان از سلامت داخلی ما نیز دارد. می‌توان گفت که در اکثر موارد پوست آیینه‌ای برای فعل و انفعالات درونی ماست به عنوان مثال بیماری هیرسوتیسم که به خاطر مشکلات هورمونی به وجود می‌آید با تظاهری مثل پرمویی خود را نشان می‌دهد یا مشکلات زنان مثل کیست‌های تخمدانی باعث بیشتر شدن آکنه روی سطح پوست می‌شود که نشان از مشکلات هورمونی ناشی از این بیماری‌هاست. لایه های پوست حدود 7-8% وزن بدن را شامل می‌شوند و سطح آن به طور طبیعی باید یکنواخت و نرم باشد و هنگام لمس نه چندان خشک باشد و نه بسیار چرب.

آشنایی با لایه های پوست:

پوست از 3 لایه اصلی تشکیل شده که هرکدام از این لایه های پوستی شامل زیرلایه و ضمائمی هستند که کارکرد خود را دارند و در حفظ ساختار کلی پوست نقش دارند. این لایه های پوست به ترتیب از سطح به عمق شامل :

• اپی درم
• درم
• هایپودرم

هستند که در مورد اپی درم بیشتر از سلول‌های مرده تشکیل شده و هایپودرم نقش زیادی در گرم کردن بدن دارد.

آشنایی با لایه اپی درم:

خارجی‌ترین لایه پوست که از چند لایه سلولی تشکیل شده. در اولین قدم در شناخت آناتومی پوست از عمق به سطح لایه های اپی‌درم را بررسی کنیم. می‌توانیم عمقی‌ترین آن را لایه بازال (basal layer) معرفی کنیم و سطحی‌ترین آن را لایه شاخی (horny layer). پس از عمق به سطح در لایه اپیدرم دریم :

• لایه بازال یا لایه پایه
• لایه سنگفرشی یا خال‌دار (spinosum stratum - squamous layer)
• لایه دانه‌دار یا گرانولر (Granolosum stratum – Granular layer)
• لایه شفاف یا براق (lusidum layer) این لایه صرفا در کف پا و دست یافت می‌شود
• لایه شاخی (corneum stratum)

 

لایه اپی­درم پوست که در تصویر به رنگ آبی درآمده 

آشنایی با لایه بازال

این لایه پوست شامل سه نوع سلول است.

• 1. کراتینوسیت :

   سلول‌های کراتینوسیت که بیشتر از 90% سلول‌های این لایه پوست را تشکیل می‌دهد. کار این سلول‌ها تولید و ذخیره سازی کراتین است که مانع از تبخیر آب از سطح پوست می‌‌باشد.

  این سلول‌ها هنگامی که از عمقی‌ترین لایه های پوست ساخته می‌شوند به سطح می‌آیند و هرچه به سطح پوست می‌رسند از رگ‌هایی خونی که کار تامین اکسیژن و مواد غذایی را برای این سلول‌ها انجام می‌دهند دور می‌شوند و در نتیجه تغییر شکل می‌دهند و مسطح می‌شوند و در نهایت به عنوان سلول‌های مرده از سطح پوست جدا شده و می‌ریزند.

• 2. سلول‌های ملانوسیت:

  این سلول‌ها سازنده رنگ‌دانه‌های رنگدانه ملانین می‌باشند. این سلول‌ها زوائدی مانند پا (پای کاذب) دارند که به انتشار و انتقال ملانین در بین سلول‌های کراتینوسیت کمک می‌کند. طی پروسه سنتز ملانین و انتقال و انتشار آن علاوه بر ایجاد رنگ پوست در محافظت از سلول‌های کراتینوسیت لایه بازال اپی‌درم و سایر لایه های پوستی نیز تاثیر دارد.

  ملانین با جذب نور و امواج ماورابنفش به خود از آسیب به سایر سلول‌های لایه های پوستی و سرطانی شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند. البته افزایش این ملانوسیت‌هایی که ملانین تولید می‌کند در مواردی مثل افزایش سن و یا تکثیر خوشخیم آن‌ها در برابر نور خورشید می‌تواند باعث لک‌های پوستی شود.

• 3. سلول‌های مرکل

  : به طور خلاصه سلول‌های مرکل درآناتومی پوست در ناحیه بازال اپیدرم قرار دارند و مسئول حس لامسه پوستی می‌باشند. گاهی در انجام پروسه‌های زیبایی مثل هایفو و آراف که در پوست احساس سر بودن و عدم حس لامسه می‌کنیم به خاطر از کار افتادن موقعی این سلول‌هاست.

سلول­های ملانوسیت که مسئول رنگ پوست ما هستند و در برابر آفتاب باعث می­شوند که پوست

ما برنز شود

لایه سنگفرشی یا خار‌دار (spinosum stratum - squamous layer):

این لایه از چندین ردیف سلول ساخته شده که هرچه به سطح پوست نزدیک‌‌تر می‌شوند مسطح‌تر می‌شوند و یکی از کارهایی که در این لایه انجام می‌شود سلول‌های کراتینوسیت موجود در لایه قبلی را در کنار هم نگه می‌دارد. این اتصالات به پوست کمک می‌کند که در برابر اصطکاک مقاومت کند.

به علاوه در این لایه سلول‌هایی نیز وجود دارد به نام لانگرهانس که عمل بیگانه‌خواری را برای پوست انجام می‌دهد.

لایه خاردارد در این تصویر به رنگ آبی درآمده.

 

لایه دانه‌دار یا گرانولر (Granolosum stratum – Granular layer)

مانند لایه قبلی از چند لایه سلولی تشکیل شده و مثل یک سیمان مانع از نفوذ آب و عوامل بیگانه به پوست می‌شود.

 

 

لایه شفاف یا براق (lusidum layer) :

این لایه پوست فقط در پوست ضخیم کف پا و دست دیده می‌شود و این لایه هم مثل لایه قبلی در حکم نوعی سیمان برای سلول عمل می‌کند.

لایه شاخی (corneum stratum):

این لایه از سلول‌ از کراتینوسیت پهن و مرده که فاقد هسته هستند و به هم محکم چسبیده‌اند تشکیل شده. داخل سلول‌های این لایه (سیتوپلاسم) پر از کراتین شده که از خشکی پوست جلوگیری می‌کند. به خاطر داشته باشید در صورتی که به طور مکرر این لایه در معرض آسیب فیزیکی قرار بگیرد ضخیم‌تر می‌شود تا از پوست حافظت بیشتری کند به عنوان مثال کسانی که با دستشان کار زیادی انجام می‌دهند مثل ورزشکاران یا کشاورزان.

 

سطحی‌­ترین لایه پوست که با محیط بیرون در تماس است و در صورت فشار و آسیب ضخیم‌­تر می­شود

درم

در آناتومی پوست، درم دومین لایه‌ی پوستی است که در زیر اپی‌درم قرار دارد. در مورد این لایه باید گفت که به طور عمده این لایه از بافت همبند تشکیل شده و مقدار زیادی بافت عصبی و عروق خونی در آن وجود دارد. از لحاظ ضخامت درم بسیار از لایه اپیدرم ضخیم‌تر است و عامل استحکام و خاصیت ارتجاعی پوست است. در اکثر پروسیجر‌های زیبایی این لایه هدف ما برای صاف‌تر کردن و زیباتر کردن پوست است. درم پوست به دو منطقه تقسیم می‌شود. یکی درم پاپیلر و دیگری درم رتیکولر.

 

درم پوست به دو منطقه تقسیم می­شود. یکی درم پاپیلر و دیگری درم رتیکولر

• 1. درم پاپیلر:

  در این ناحیه از درم  اعصاب و عروق به میزان زیادی وجود دارد که مواد مغذی و اکسیژن را برای لایه خارجی‌تر خود یعنی اپی‌درم فراهم می‌کند.

 

این لایه حاوی تعدادی برآمدگی فرورفتگی انگشت مانند است.

• 2. درم رتیکولر

  بخش ضخیم‌تر درم است که مقداری نیز سفت‌تر است و استحکام بیشتری دارد. به طور عمده حاوی کلاژن و الاستین است. این لایه پوست شکل خاصی ندارد و صرفا از موارد چسبناک و پروتئین‌های کلاژن تشکیل شده است. سلول‌های موجود در درم به نام فیبروبلاست کار تولید این مواد چسبناک و کلاژن را برعهده دارند. گلبول‌های سفید موجود در خون نیز برای مقابله با عفونت به این ناحیه می‌آیند که شامل سلول‌های لنفوسیت B و T و سلول‌های لانگرهانس است. اگر به خاطر داشته باشید در چند سطر بالاتر به نقش ملانین در جذب نور ماورابنفش و خنثی کردن اثرات آن خیلی کوتاه پرداخته شد و در این قسمت باید گفت که نورفرابنفش کارایی کلی ایمنی و محافظت از بدن در این لایه را کاهش می‌دهد. (لزوم استفاده از محصولاتی مثل ضدآفتاب اینجا حس می‌شود)

 

• کلاژن و الاستین

  حال که حرف از کلاژن و الاستین شد بد نیست مقداری درباره کلاژن چیست صحبت کنیم. کلاژن عامل اصلی استحکام پوست است (وقتی حرف از استحکام پوست می‌زنیم یعنی افتادگی که به خاطر افزایش سن در غبغب به سبب عدم وجود این استحکام پوستی رخ می‌دهد). کلاژن پروتئینی است که در بسیاری از بافت‌های بدن یافت می‌شود مثل پوست، تاندون، غضروف، استخوان و... . الاستین نیز پروتئینی است که خاصیت ارتجاعی و کشسانی دارد و به طور عمده در درم پوست یافت می‌شود. این پروتئین باعث می‌شود که پوست بعد از کشیده شدن به حالت اول خود باز گردد. بد نیست بدانیم که بیشتر پروسیجرهای زیبایی مثل هایفو تاثیر خود را بر این منطقه پوست می گذارند و با تحریک فیبروبلاست‌ها برای تولید و ترشح کلاژن و الاستین به سفت‌تر شدن پوست و کمتر شدن چین و چروک‌های آن کمک می‌کنند. از عوامل آسیب‌زا برای این کلاژن به دفعات گفته شده و خیلی خلاصه می‌توان به نور خورشید و سیگار و فست‌فود و رادیکال‌های آزاد اشاره کرد.
  لزوم آشنایی با آناتومی پوست و بافت شناسی لایه درم در فهم هرچه بیشتر سوالاتی مثل آر اف فرکشنال چیست و یا مراقبت های بعد از هایفو چیست مهم است. به علاوه فهم عمیقتر این مطالب به ما کمک میکند تا هرچه بیشتر سازوکار لیزر موهای زائد را درک کنیم، چرا که بیشتر تجهیزاتی که در زمینه زیبایی وجود دارند تاثیر خود را بر لایه درم خصوصا بر بازسازی دوباره کلاژن و الاستین میگذارند.

.

• پایانه‌های عصبی
  در آناتومی پوست دریافت پیام‌های حسی فشار، گرما، سرما و لسم را بر عهده دارند و در برخی نواحی این پایانه‌ها مثل نوک انگشتان بیشتر است و این نواحی نیز به تبع مقدار بیشتر این پایانه‌ها حساس‌تر هستند.

هایپودرم

به طور خلاصه این لایه پوست اکثرا از بافت چربی تشکیل شده و میزان این چربی در سن، جنس، تغذیه و نژاد مختلف متفاوت است.

• عملکرد لایه هایپودرم در پوست بسیار مهم است که تیتروار به صورت زیر است
• به عنوان محافظی برای بافت‌ها و اندام‌های زیرین بدن هستند مثل یک بالشتک که ضربات را به خود می‌گیرد.
• عایق حرارتی برای جلوگیری از دست دادن سرما.
• یک منبع برای ذخیره انرژی.

 

لایه هایپودرم پوست