"خب این برند خوبه فرانسویه" یا" حداقل اینه که جنسش آلمانیه اینا دروغ نمیگن" زیاد اتفاق افتاده است که حین خرید محصولات آرایشی بهداشتی با یکی از دوستان و اعضای خانواده خود شنیده باشید که به صرف اینکه یک محصول از یک کشور تولید کننده لوازم آرایشی بهداشتی خوب است پس برای ما هم بهترین انتخاب است. اما بهتر است که در مواردی از اعتقاد به این باور صرف نظر کرده و به مولفه‌های دیگری مانند مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی توجه داشته باشیم تا هنگام استفاده از محصولات آرایشی بهداشتی دچار عوارض ناخواسته آن‌ها نشویم.

اشتباه نکنید این مقاله برای تبلیغ محصولات ایرانی نیست بلکه راهنمایی است برای این که هنگام تهیه یک محصول آرایشی بهداشتی یک انتخاب متناسب با پوست صورت خود داشته باشیم.

محصولات آرایشی بهداشتی قسمت قابل توجهی از قفسه داروخانه‌ها و فروشگاه‌های بزرگ را به خود اختصاص داده. مواردی که هنگام خرید بهتر است به آن‌ها توجه شود که روی جلد هر محصول آرایشی بهداشتی هم وجود دارد قوام محصول مواد پایه و مواد فعال آن و سایر مواردی است که در ادامه مفصل به آن‌ها خواهیم پرداخت.

با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا با بررسی مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی متوجه شویم چرا گاهی نه تنها محصولات خارجی می‌توانند برای ما مضر باشند بلکه باعث آسیب زدن بیشتر پوست ما نیز می‌شود.

 

 

تفاوت دارو و محصول آرایشی بهداشتی

 

پیش از آن که به بررسی مواد تشکیل دهنده محصولات آرایشی و بهداشتی بپردازیم شاید بهتر باشد تفاوت محصول آرایشی بهداشتی و دارو را بدانیم:

به طور خلاصه محصول آرایشی بهداشتی روی عملکرد و ساختمان پوست تاثیر قابل توجهی نمی‌گذارد و بیشترین تاثیر مورد انتظار آن به تمیزکردن و پاک کردن و مرطوب کردن و نرم کردن و زیباکردن پوست ختم می‌شود و مورد بعدی عدم نیاز نسخه برای تهیه یک محصول آرایشی بهداشتی است. این در حالی است که یک دارو علاوه بر تاثیر بر ساختار و قوام و عملکرد یک بافت (خصوصا بافت پوست که بیشتر مد نظر ما هست ) در غالب موارد نیاز به نسخه پزشک و روش صحیح مصرف آن است.

فراورده‌های موضعی:

 

محصولات آرایشی بهداشتی به طور معمول به صورت موضعی مصرف می‌شوند و هر ترکیبی که به طور موضعی وجود دارد حاوی سه بخش اصلی می‌باشد که به تفصیل توضیح می‌دهیم:

• ماده پایه (base)
• ماده فعال
• افزودنی‌ها (که به چند بخش تقسیم می‌شوند)

 

1. ماده پایه:

 

ماده پایه محصولات آرایشی بهداشتی در حقیقت یک ترکیب پایه (البته می‌تواند صرفا از یکی عنصر تشکیل شده باشد) برای انتقال ماده فعال به لایه مورد نظر پوست ماست که ماده فعال بتواند تاثیرات خود را بگذارد. از مهم‌ترین نکاتی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که این ماده پایه با اینکه ممکن است خود خواص ترمیم کنندگی یا رطوبت رسانی یا سایر موارد را داشته باشد اما به هیچ وجه تغییری در ترکیب ماده فعال به وجود نمی‌آورد.

به علاوه اینکه می‌توان ماده پایه را در تقسیم بندی‌های متفاوت گنجاند مثلا اشکال آن مثل مایع، نیمه جامد یا جامد بودن آن‌ها یا ماده پایه را بر اساس آبدوست و آبگریز بودن آن‌ها طبقه بندی کرد (hydrophile hydrophobes) یا اینکه بر اساس ماده سازنده آن‌ها آن‌ها را تقسیم بندی کنیم.

• پایه‌های چربی در محصولات آرایشی بهداشتی:

  پایه‌های چربی یا هیدروکربنه مانند وازلین، پارافین یا موارد مشابه آن که از وازلین و موم تشکیل شده‌اند.

  • • لانونین:

    ماده پایه بسیاری از مرطوب کننده‌ها این ماده می‌باشد که در نوع صنعتی و نوع حیوانی آن موجود است (نوع حیوانی آن به سبب افزایش حساسیت امروزه کمتر مصرف می‌شود).

  • • گاهی این پایه‌ها می‌تواند از مواد گیاهی گرفته شود مثل روغن زیتون، آفتاب گردان، سویا و... که این چربی‌ها یک برتری بسیار مهم نسبت به نوع حیوانی خود دارند آن‌هم این که خاصیت مسدود کنندگی این روغن‌ها کمتر است و این یعنی احتمال به وجود آمدن آکنه و جوش صورت هنگام مصرف این مواد بسیار کمتر است.
  • • پارافین که به رنگ زرد است مانع از تبخیر آب می‌شود به سبب خاصیت مسدود کنندگی می‌تواند عوارضی مثل افزایش آکنه و جوش‌ها را داشته باشد.
  • • وازلین دیگر ماده پایه چرب است که در محصولات آرایشی گاهی به کار می‌رود و این ماده با خاصیت مسدود کنندگی مانع از تبخیر آب می‌شود اما در همین حال می‌تواند به مقدار قابل توجهی آکنه را تشدید کند.
  • • Oil :

    اگر دنبال محصولاتی که مانع از تشدید آکنه می‌شوند بوده باشید حتما با لیبل‌هایی مثل oil free برخورد کرده‌اید که نشان دهنده این است که مواد تشکیل دهنده این محصول پوستی، فاقد روغن هستند و این فقدان روغن آکنه را تشدید نمی‌‌کند. حقیقت این است که روغن مایع (مایع روغن) یک ماده پایه بسیار عالی در محصولات آرایشی بهداشتی است که باعث توضیع یکنواخت ماده فعال در کل محصول می‌شود. نکته قابل توجه در محصولات فاقد روغن (oil free) این است که حتی این محصولات هم تا 13% می‌توانند روغن داشته باشند.

 

 

 

• پایه‌های آب و محلول‌های آن در محصولات آرایشی بهداشتی:
  • • آب:

    آب از لایه خارجی پوست تبخیر می‌شود. از دلایل تبخیر بیش از حد آب می‌توان به آبکشی پوست به مقدار زیاد اشاره کرد. مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی که پایه آن‌ها آب است و محلول در آب هستند یکی از اصلی‌ترین اهدافشان آب رسانی و خنک کردن پوست است.

  • • کلد کرم (cold cream):

    امولسیون یعنی ترکیب کردن دوماده که در هم ترکیب نمی‌شوند مثل آب و روغن. کلد کرم که یک امولسیون نوع آب در روغن است w/o در حقیقت برای خنک کردن سطح پوست است به این شکل که آب محبوس در روغن این کلد کرم تبخیر می‌شود و سطح پوست احساس خنکی به وجود می‌آید.

  • • پایه الکل:

    شاید با خود بگویید که الکل که آب نیست بله درست است اما چون الکل محلول در آب است در این قسمت آورده می‌شود. چون سرعت تبخیر آن از آب بیشتر است خنک کنندگی بیشتری نسبت به آب دارد. الکل به مقدار زیاد با از بین بردن چربی طبیعی سطح پوست می‌تواند باعث آسیب پوستی و التهاب شود. پس چرا در مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی استفاده می-شود؟ در پاسخ باید گفت آنتی اکسیدان‌ها که در جوان سازی و جلوگیری از آسیب به کلاژن بافت نقش بسیار مهمی را دارند به طور قابل توجهی انحلال خوبی در الکل‌ها دارند و به همین سبب است که از الکل به مقدار کنترل شده برای رساند آنتی اکسیدان‌ها (ماده فعال) استفاده می‌کنند.

  • • سیلیکون:

    به خاطر کمتر کردن خطر حساسیت پوستی و عملکرد بسیار عالی در جذب ماده فعال این ماده از گران‌ترین مواد پایه حساب می‌شود .

• پایه‌های جامد در محصولات آرایشی بهداشتی:
  • • پودرها:

    پودرها به مقدار قابل توجهی رطوب را جذب می‌کنند و به علاوه باعث کاهش اصطکاک بین سطوح هم می‌شوند (در کودکان از پودر بچه برای رفع عرق سوز استفاده می‌‌شود.) یک خاصیت دیگری که برای این مواد استفاده می‌شود پوشاندن پوست بدن است مثلا در مورد پن کیک بخش‌های از پوست که لک دارد یا جای زخم و جوشی از قبل مانده را می‌پوشانند.

 

 

2. ماده فعال:

 

هر محصول آرایشی بهداشتی برای یک هدفی روانه بازار می‌شود و مصرف کننده نیز برای مصرف خاصی آن را تهیه می‌کند. به عنوان مثال تهیه محصولات ضد آفتاب برای در امان ماندن از اشعه‌های مضر خورشید یا مرطوب کننده برای جلوگیری از آسیب پوستی ناشی از کم آبی.

هدف اصلی هر محصول زیبایی تاثیر ماده فعال آن روی بافت مورد نظر است. ماده فعال نه فقط در محصولات آرایشی بهداشتی بلکه محصولات دارویی هم وجود دارد مثلا آنتی بیوتیک‌ها و ضد قارچ‌ها یا مثلا هر ماده دیگری مثل مواد روشن کننده پوست یا موارد مشابه آن.

 

3. مواد افزودنی:

 

منظور از مواد افزودنی در مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی، مواردی است که باعث خوشبوتر شدن محصول می‌شود یا مانع از فاسد شدن محصولات می‌شوند یا... مواردی که ما به بررسی آن‌ها می‌پردازیم شامل:

• A. مواد نگهدارنده
• B. آنتی اکسیدان‌ها
• C. رنگدانه‌ها
• D. اسانس‌ها

• A. مواد نگهدارنده:

  برای جلوگیری از رشد میکروارگانسیم‌ها مثل قارچ‌ها و باکتری‌ها گاهی در مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی از مواد نگهدارنده استفاده می‌شود. در مواردی که ماده پایه ما از آب تشکیل شده باشد احتمال رشد باکتری‌ها و سایر میکروارگانیسم‌هایی که هنگام بسته بندی وارد محصول شده‌اند بیشتر است و در این موارد از مواد نگه دارند بیشتر استفاده می‌شود. مثالی از این نگه دارنده‌ها شامل: اسید بنزوئیک، هگزاکلروفن، ایمیدازولین و... می‌باشد.

• B. آنتی اکسیدان‌ها:

  برای توضیح آنتی اکسیدان‌ها آشنایی به مفهوم رادیکال‌های آزاد خالی از لطف نیست. رادیکال‌های آزاد که با مصرف فست فودها یا در برخورد پوست با نور خورشید یا سیگار یا بسیاری دیگری از این دست به وجود می‌آیند باعث صدمات جبران ناپذیری به بافت‌های بدن می‌شوند که ابتدای این طیف شاید چروک‌های ساده پوستی با شکستن کلاژن‌های لایه درم باشد و دیگر سوی طیف آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد امکان به وجود آمدن سرطان باشد.

  آنتی اکسیدان‌ها با خنثی کردن این رادیکال‌های آزاد به سلامت پوست و به طور کلی بدن ما کمک می‌کند. حال در جواب این سوال که این آنتی اکسیدان‌ها در چه موادی یافت می‌شوند؟ باید پاسخ داد بسیاری از مرکبات که حاوی ویتامین C هستند (vit C) این آنتی اکسیدان‌ها را در خود دارند و در بعضی محصولات آرایشی بهداشتی نیز این آنتی اکسیدان دیده می‌شود. این آنتی اکسیدان ها به طور معمول در ضد آفتاب و کرم‌های شب و خصوصا ضد لک‌ها و ضد چروک‌ها یافت می‌شود اما بسته به نظر شرکت-ها ممکن است در هر محصولی نباشند.

  گاهی اوقات شرکت‌های محصولات زیبایی به جای اینکه مستقیم از لغت آنتی اکسیدان استفاده کنند صرفا حضور یک یا چند آنتی اکسیدان را در محصول خود ذکر می‌کنند به عنوان مثال:

  • • ویتامین E (vit E)
  • • ویتامین C (virt C)
  • • نوعی بابونه با خاصیت ضد التهابی bisabolol
  • • Chamomile که این هم یک نوع دیگر از بابونه‌هاست.
  • • بیوتین هیدروکسی تلوئن نیز یک آنتی اکسیدان است. (BHT)
  • • چای سبز
  • • بتاکارون که در هویج به مقدار زیادی از آن وجود دارد.
  • • و ...
• C. رنگدانه‌ها:

  رنگدانه‌ها به دو دسته معدنی و شیمیایی تقسیم می‌شوند که برای پوست چرب رنگدانه‌های معدنی انتخاب‌های مناسب‌تری هستند چرا که نوع شیمیایی باعث تشدید آکنه و جوش در پوست می‌شود. البته به طور کلی هرچه اندازه‌های رنگدانه‌ها در مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی بزرگتر باشد احتمال مسدود شدن منافذ پوست توسط این رنگدانه‌ها بیشتر است.

 

• D. اسانس‌ها و عطرها:

  معمولا در پایان لیست مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی و بهداشی به کار می‌رود و می‌تواند خوراکی (Aroma) باشد یا غیر خوراکی (parfume).

 

 

•  

  خب حال زمان آن رسیده که به این سوال پاسخ دهیم که چرا در مواردی برندهای معتبر خارجی جوابی که می‌خواهیم را به ما نمی‌دهند و گاهی هم باعث بدتر شدن پوست ما می-شوند؟ در جواب باید گفت که مواد تشکیل دهنده محصولات پوستی تولیدات کشورهای مختلف بر اساس نیازهای جامعه خود است که با توجه به ژنتیک، آب و هوا، پوشش، تغذیه، فرهنگ پوشش مردم و بسیاری از مولفه‌های دیگر تعیین می‌شود و صرف برند بودن آن محصول ممکن است برای پوستی که کاملا از تایپ پوستی بومی آن منطقه دور است باعث آسیب شود. مثلا در کشور‌های اروپایی استفاده از رنگدانه‌ها کمتر مطرح است اما در ایران سطح رضایتمندی استفاده کنندگان با توجه به سلیقه مردم به طور کلی با مقدار بیشتری رنگدانه در محصول آرایشی بهداشتی برآورده می‌شود و این موضوع سبب می-شود هنگام استفاده از محصولی که برای پوست اروپایی تهیه شده یا پاسخ خوبی نگیریم یا مقدار مصرف را بالا ببریم که هم باعث هدر رفتن هزینه‌ها می‌شود و هم با مصرف بیشتر میتواند باعث بسته شدن منافذ پوستی شود و این بسته شدن می‌تواند باعث تشدید جوش و آکنه در سطح پوست شود.