بوتاکس چیست؟
بوتاکس در حقیقت دارویی است که عضله را تضعیف یا فلج میکند. مصرف دوزهای پایین بوتاکس میتواند چین و چروک پوست را کاهش دهد. استفاده در دوزهای دیگر در قسمت‌های دیگر مثل عضلات حلقوی انتهایی مری از دیگر استفادههای بوتاکس در پزشکی است.
بوتاکس پروتئینی است که از سم بوتولینوم ساخته شده است که باکتری کلستریدیوم بوتولینوم آن را تولید میکند. این سم بوتولینوم در واقع همان سمی است که باعث بوتولیسم (آسیبی که باعث فلج شدن عضلات بدن میشود) میشود.
پس چرا با این همه خطرناکی آن را برای صورت استفاده میکنند؟ در پاسخ باید گفت که پزشکان از این سم در دوزهای پایین و کنترل شده استفاده میکنند. این استفاده در دوز پایین مزایای زیبایی و پزشکی زیادی دارد، مثلا باعث کاهش چین و چروک پوست میشود و در مورد اسپاسم (انقباض شدید عضلات) بیش از حد مری با تزریق بوتاکس مقداری به شل شدن آن برای راحت‌تر شدن عمل بلع کمک میکند.
سایر استفادههای بوتاکس شامل: درمان اسپاسم پلک (انقباض شدید) پلک، جلوگیری از تعریق بیش از حد، درمان برخی اختلالات مثانه، میگرن و... است.در ادامه توضیح می‌دهیم که بوتاکس چگونه کار میکند، در چه مواردی استفاده میشود، عوارض جانبی، خطرات و مزایای آن چیست.
بوتاکس چگونه اثر میکند؟
در ابتدا بدانیم که بوتاکس برگرفته از باکتری‌های بوتولینیوم است که تقریبا در تمام محیطهای طبیعی مثل خاک، آب، جنگل و به طور کلی محیط اطراف ما وجود دارد. حضور این باکتریها به خودی خود آسیب‌زا نیست اما اگر این باکتریها تجمع یابند و با دوز بالا این سم را تولید کنند میتواند باعث آسیب به اعصاب محیطی و در نهایت فلج عضلات شود.
بوتاکس یک سم است که سیستم عصبی را هدف قرار می‌دهد. سیگنال‌هایی که از اعصاب حسی برای انقباض عضلات می‌آیند را قطع میکند، به این صورت این دارو باعث فلج موقت عضلات میشود.
استیل کولین پیامرسان شیمیایی است که از انتهای سلولهای عصبی آزاد میشود و باعث انتقال پیام عصبی انقباض عضلات میشود که درعملکرد بوتاکس ترشح این انتقال دهندههای عصبی مهار میشود.
بوتاکس در پزشکی در چه مواردی استفاده میشود؟
در بسیاری از موارد مصرف بوتاکس توسط پزشکان و متخصصان تجویز میشود. سازمان غذا و دارو آمریکا استفاده از بوتاکس را برای موارد بسیاری توصیه کرده و مجاز دانسته که به صورت تیتروار به آنها اشاره میشود.
- درمان اسپاسم (گرفتگی بیش از حد عضلات) اندام فوقانی در افراد بالای دوسال
- درمان استرابیسم (انحراف چشم) به شرطی که بیمار بالای 12 سال سن داشته باشد.
- درمان تعریق بیش از حد (Hyperhidrosis)
- درمان و خصوصا پیشگیری از میگرنهای شدید با تعداد دفعات بالا
- جایگزین یا کمک برای داروهای آنتی کولینرژیک در کاهش علائم مثانه بیش فعال (overactive bladder)
- استفاده با دوز کم برای کاهش اسپاسم عضلات پلک
- درمان دیستونی گردنی (یک اختلال در عضلات گردن) که به کمتر شدن درد گردن کمک میکند.
- آشالازی: اسپاسم بیش از حد عضلات انتهایی مری
بعضی موارد مصرف بوتاکس که خیلی توصیه نشده یا به صورت off-label استفاده میشود. این موارد شامل:
- درمان اگزمای پوستی که کف دست و پا را درگیر میکند.
- آنیسموس: اختلال در عملکرد عضلات مقعدی (سفتی بیش از حد عضلات)
- قرمزی و برافروختگی صورت خصوصا در دوران یاسگی
- درمان کلوئیدها و اسکارهای ناشی از زخم
- بعضی از ضایعات تاولی ناشی از بیماریهای خاص
- و...
البته در همه موارد گفته شده پزشک با بررسی همه موارد و شرایط ایمنی و مشکلات زمینه اقدام به استفاده از بوتاکس میکند.
روش استفاده از بوتاکس چگونه است ؟
متخصصین امر پزشکی با رقیق کردن سم بوتولینوم و تزریق مستقیم آن به عضلات عمل تزریق بوتاکس را انجام می‌دهند.
البته با توجه به اینکه بوتاکس برای درمان چه مشکلی مصرف شد مقدار دوز آن و نوع تزریق آن متفاوت است.
پس از تزریق حدود 24 تا 72 ساعت زمان نیاز است تا سم اثر مهاری خود را روی انتقال دهندههای عصبی استیل کولین بگذارد. و بسته به غلظت و محل تزریق و نوع استفاده اثرات آن از 3 تا 12 ماه ماندگار است.
هزینه بوتاکس چقدر است؟
- هزینه بوتاکس به عوامل مختلفی بستگی دارد؟ از جمله:
- برای مقاصد پزشکی باشد یا زیبایی
- چه کسی و در چه مرکزی درمان انجام شود.
- چه میزان بوتاکس برای تزریق نیاز است.
- و...
خطرات و عوارض جانبی بوتاکس چیست؟
با توجه به این که مقدار بسیار کم و با غلظت بسیار پایین از سم بوتولینوم استفاده میشود به طور معمول عوارضی در استفاده از سم بوتاکس وجود ندارد اما گاهی یا به خاطر واکنش افزایش حساسیتی یا اشتباه در محل تزریق یا مشکلاتی که در dose adjustment وجود دارد عوارضی به وجود میآید که شامل موارد زیر است.
- خارش و قرمزی پوست: در مواردی که فرد به سم بوتولینوم حساس باشد
- سردرد: که به خاطر مسمومیت ناشی از تزریق خصوصا در ناحیه پیشانی است.
- تهوع: که از عوارض گذرای بوتاکس است.
- خشکی چشم: به دنبال استفاده از بوتاکس در موارد زیبایی
- مشکلات معده: به د نبال استفاده از بوتاکس برای درمان آشالازی
- بی حسی: در اکثر مواقع موقتی است.
- درد خفیف، تورم یا کبودی در اطراف محل تزریق
- افتادگی موقت پلک (پتوز) : پتوز از عوارض تزریق بوتاکس در اعصاب صورت است که معمولا موقتی است.
- بدتر شدن اختلالات عصبی عضلانی: در بعضی موارد بوتاکس باعث تشیدید علائم عصبی عضلانی میشود.
- بدتر شدن استرابیسم (انحراف چشم) : گاهی با تزریق بیشتر یا در عضلات نابجا باعث بدتر شدن انحراف چشم میشود.
- عفونت در محل تزریق: عفونت در محل تزریق عارضه بسیار نادری است که معمولا در اثر عدم رعایت مسائل بهداشتی به وجود میآید.
- حوادث قلبی عروقی: گاهی متاثر از سم بوتولینوم مشکلات قلبی مانند آریتمی (اختلال در ریتم نرمال قلب) و انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی) به وجود میآید.
- ضعف یا فلج موقت عضلات مجاور ناحیه تزریق
- مشکلات ادراری پس از درمان بی اختیاری ادرار
موارد منع مصرف بوتاکس چیست ؟
همانطور که در قسمت عوارض نیز گفته شد مشکلات کمی در رابطه به بوتاکس وجود دارد اما گاهی برای جلوگیری از همین عوارض معدود با احتمال پایین بهتر است برای برخی افراد یا کلا بوتاکس انجام نشود یا به تعویق بیافتد. افرادی که شرایط زیر را دارند بهتر است از تزریق بوتاکس پرهیز کنند.
البته بسیار مهم است که بدانید که برای مصارف زیبایی خیلی از موارد زیر بیاهمیت تلقی میشوند و این موارد منع برای استفاده از بوتاکس برای استفاده در همه موارد است.
- حساسیت یا آلرژی به بوتاکس: این حساسیت میتواند از یک قرمزی و خارش مختصر تا یک شوک آنافیلاکسی که میتواند به شدت خطر آفرین باشد گسترده باشد و بسته به نیاز برای درمان در صورت حساسیت مصرف بوتاکس به هیچ عنوان توصیه نمیشود.
- عفونت یا زخم فعال در محل تزریق: اگر در محل ترزیق بوتاکس عفونت فعال باشد یا یا به هردلیلی سم بوتولینوم با خون یا سطح زیر پوست در برخورد باشد بوتاکس به هیچ وجه توصیه نمیشود.
- میاستنی گراویس: یک اختلال عضلانی اسکلتی است که باعث تحلیل رفتن عضلات میشود.
- نوروپاتی محیطی
- مشکلات مربوط به چشم مثل دوبینی و تاری دید
- افتادگی پلک فوقانی (پتوز)
- مشکلات مربوط به دستگاه تنفسی مثل پنومونیها، کاهش عملکرد ریه، COPD، آسپیریشن (ورود مایعات و جامدات به ریه) و...
- مشکلات زمینهای بدخیمی مثل سرطانها
- مشکلات عدم کنترل ادرار
- مشکل در بلع
- مصرف بغضی آنتی بیوتیکها مثل جنیتامایسین
- مصرف بعضی داروهای ضد انعقاد مثل وارفارین
- مصرف بعضی داروهای آلزایمر مثل تاکرین
